Hoe de Liemers weer Nederlands werd
In juni 1815 verliest Napoleon de slag bij Waterloo. Dat is het einde van zijn keizerschap. De Fransen zijn in Nederland niet meer de baas. Nederland wordt weer Nederland. Maar Zevenaar en Lobith moeten wat langer geduld hebben. Daar kon pas in 1816 en 1817 feest worden gevierd. Je leest hier hoe dat kwam.
Terug onder Pruisisch gezag
Eigenlijk werd de Liemers al twee jaar eerder, in november 1813, bevrijd van de Fransen. De burgemeesters in het bevrijde gebied beloofden trouw aan Willem I. Hij was toen net gehuldigd tot soevereine vorst. Dat is de belangrijkste leider van een land.
Maar dat was maar van korte duur. Nog geen twee weken later namen de Pruisen Zevenaar, Duiven en Huissen in. En nog een paar weken later gebeurde dat ook met Lobith en Wehl. De Pruisen bleven tweeënhalf jaar de baas.
Het Wener Congres: een nieuwe indeling voor Europa
In het najaar van 1814 begon in Wenen een overleg over een nieuwe indeling van Europa. De mensen die namens Nederland bij dit overleg waren, wilden graag dat de oude Kleefse gebieden (die Pruisen had ingenomen) weer bij Nederland zouden gaan horen. Dat lukte. Op 31 mei 1815 tekenden Pruisen een overeenkomst. Daarin beloofden ze de Liemers, Huissen en Wehl aan Nederland. Toch hielden de Pruisen de overdracht nog een jaar tegen. Pas op 25 mei 1816 kwamen de Gelderse en de Kleefse gouverneur in Zevenaar bij elkaar. Ze spraken af dat het gebied nu echt aan Nederland zou worden overgedragen.
1 juni 1816: hoog bezoek in Zevenaar
De overdracht van de gebieden vond een maand later, op 1 juni 1816 plaats. Die ochtend reed de gouverneur van Gelderland in zijn koets richting Duiven. Aan de grens met Westervoort wachtte de burgemeester van Duiven hem op. Samen reden de heren naar Zevenaar.
In Zevenaar werden ze verwelkomd door de burgemeesters van Zevenaar, Huissen en Wehl. De rijke Carel Herman van Nispen was de gastheer in Zevenaar. Hij ontving de heren in zijn Huis Hoek in het centrum van Zevenaar, want de openbare gebouwen in Zevenaar waren er slecht aan toe.
Mededeling op de Markt
Op de markt in Zevenaar werd de proclamatie voorgelezen. Een proclamatie was een belangrijke aankondiging van de overheid. Zo’n proclamatie werd gebruikt om belangrijke informatie aan de bevolking bekend te maken, zoals nieuwe wetten, veranderingen in het bestuur of andere belangrijke gebeurtenissen. De officiële mededeling werd in het openbaar voorgelezen en opgehangen. Daardoor kon iedereen het zien en horen.
De gouverneur van Gelderland nam namens koning Willem I de gebieden officieel in bezit. ’s Avonds gingen de belangrijke heren dineren bij Van Nispen. Voor de bewoners van Zevenaar was er helemaal geen feest.
De hele Liemers weer Nederlands
Een speciale commissie regelde waar de precieze grens tussen Nederland en Pruisen (nu Duitsland) moest komen. Hierbij maakten ze een afspraak voor grondruil. Alle waterwerken kwamen op Nederlands grondgebied en in ruil daarvoor kreeg Pruissen het fort Schenkenschans en een gebied bij ’s-Heerenberg. Op 1 maart 1817 werden Lobith, Spijk, de Bylandse Waard, de Kyfwaard en ’s-Gravenwaard Nederlands. Het feestje in Lobith was nog kleiner dan dat in Zevenaar. Door middel van een lange proclamatie werd het nieuwe gebied in ontvangst genomen.
Deze pagina is een bewerkte versie van een eerdere publicatie. Bewerking: VAtotZ & Kunstwerk! Liemers Museum.
Literatuur
E.J.Th.A.M.A. Smit, De oude Kleefse enklaves en hun overgang naar Gelderland, 1795-1817. Diss. Nijmegen, 1975.
Emile Smit, De eigen weg van Wehl naar Nederland. In: Heerlijk Ni-js, nr. 60 (juni 2016), pag. 4-11.
Emile Smit, De grenswijzigingen van 1816-1817 en hun gevolgen voor ’s-Heerenberg. In: Old Ni-js, nr. 94 (juli 2016), pag. 22-25.