Molukse gemeenschap in Zevenaar

Nederland als noodoplossing

Dat klinkt leuk, maar eigenlijk is het een noodoplossing. Deze mensen hebben er niet zelf voor gekozen om zich in een ander land te vestigen als emigrant of gastarbeider. Het waren KNIL-militairen, die voor Nederland hebben gediend in het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger. Want tot augustus 1945 was Indonesië onderdeel van het Nederlands Koninkrijk. Tot Indonesië zich onafhankelijk verklaart en Nederland dit in 1949 erkent. Dat betekende het einde van het leger daar. De KNIL-militairen willen het liefst terug naar hun eigen woonplaats op de Molukken. Maar de Indonesische regering geeft hier geen toestemming voor. Vierduizend KNIL-militairen zitten vast.

Kampen en barakken

Om de militairen te helpen, neemt de Nederlandse regering ze in dienst bij de Koninklijke landmacht en laat ze met hun gezinnen (ruim 12.000 mensen) overkomen naar Nederland voor een tijdelijk verblijf. Het idee is binnen een half jaar een echte oplossing te vinden. In Nederland krijgen de gezinnen onderdak in kampen buiten steden of dorpen, waaronder de voormalige oorlogskampen Westerbork en Vught. Ze wonen daar in barakken. In het openluchtmuseum in Arnhem kun je nog zo’n Molukse barak bekijken. Stel je eens voor wat een cultuurschok dat is geweest. Van een tropisch oord naar ons koude kikkerlandje. De heimwee is groot. Vrij snel krijgen ze ook te horen dat ze worden ontslagen uit de landmacht, een fikse tegenvaller. Het is in de kampen niet echt een fijne situatie. Je komt uit een oorlog en zit hier zonder werk, afgezonderd van de Nederlandse maatschappij en zonder toekomstperspectief. Er is beloofd dat je terug kan gaan naar de Molukken, maar in plaats van maximaal zes maanden duurt het verblijf in de kampen uiteindelijk langer dan 10 jaar! De Molukkers voelden zich door de Nederlandse regering in de steek gelaten.

kinderen Molukse kerk, kerstviering 1963. Afbeelding: Liemers Museum

Een nieuw begin

Begin jaren 60 komt eindelijk een einde aan de ‘tijdelijke’ situatie. De Nederlandse overheid wijst verschillende plaatsen aan waar de Molukse gezinnen mogen komen wonen en werken, waaronder Zevenaar met de Turmac en Gimborn fabriek. In Zevenaar staan ze opeens midden in de samenleving. Op het werk, school, de sportvereniging, in de winkel en op straat: overal ontmoeten Molukkers en andere Zevenaarders elkaar. Voor beide groepen is dat even wennen. De Molukkers zijn dit jarenlang niet meer gewend en de Zevenaarders worden voor het eerst geconfronteerd met een grote groep nieuwkomers. Maar er wordt hard gewerkt aan een succesvolle integratie. Langzaam maar zeker vormen de Molukkers een vertrouwd onderdeel van de Zevenaarse samenleving.

Molukse cultuur

Muziek en eten zijn twee onmisbare onderdelen van de Molukse cultuur. Jongeren zingen mee in de gospelkoren van een van de Molukse kerkgemeenschappen. En ’s zomers klinkt vaak vrolijke muziek in de P.C. Hooftstraat, waar jongeren voor het huis hun instrumenten bespelen. In de jaren ’60 zijn verschillende Molukse bandjes uit Zevenaar populair met hun Indo-Rock. En eind jaren ‘90 ontstaat hernieuwde interesse voor de traditionele Molukse Lagu Lagu-muziek in Molukse taal en met Molukse instrumenten. Eten is ook heel belangrijk. Bij speciale gelegenheden komen vrouwen al dagen van tevoren bij elkaar om gerechten te bereiden. Daarnaast kenmerkt de Molukse cultuur zich als een wij-cultuur met veel respect voor ouderen en waar familie en vrienden altijd welkom zijn. Om te blijven eten bijvoorbeeld!

uitreiking Rietkerk-penning door de burgemeester, 1987. Afbeelding: Liemers Museum

Waringin

In 1973 richten Molukse jongeren stichting Bolero op. Hiermee willen ze de Molukse cultuur in Zevenaar stimuleren en de band tussen Molukkers en andere Zevenaarders nog verder verbeteren. Ze zetten het Molukse centrum ‘Waringin’ op dat in 1977 feestelijk wordt geopend. De naam komt van de waringinboom. Onder deze boom, die op de Molukken op bijna ieder centraal dorpsplein staat, komen dorpsbewoners van oudsher bij elkaar om te vergaderen en recht te spreken. Stichting Bolero is inmiddels vervangen door stichting Dewan Maluku Zevenaar, maar nog steeds vormt Waringin het centrum van de Molukse gemeenschap in Zevenaar.

Thuis in de Liemers

De eerste generatie Molukkers, de oorlogsveteranen met hun gezinnen, hebben het zeker niet makkelijk gehad. Maar de Molukse gemeenschap heeft zijn plek gevonden in de Liemers en is hier niet meer weg te denken.