Prudentia uit Zuid-Amerika

Geboren op een koffieplantage

Het is 11 februari 1823. In de toenmalige kolonie Berbice (aan de noordkust van Zuid-Amerika ten westen van Suriname) wordt op koffieplantage La Prudence een meisje geboren in slavernij: Prudentia. Ze is de dochter van Juliana Mardi, een tot slaaf gemaakte Afrikaanse vrouw, en de Liemerse Gijsbert van Zadelhoff.

Gijsbert kwam uit een rijke landbouwersfamilie uit Lathum. Gijsbert was zelf ook landbouwer. Waarschijnlijk beheerde hij verschillende landbouwgronden van de familie, voordat hij de verre reis maakt naar de koffieplantages van Berbice (het huidige Guyana). Gijsbert werd hier ‘planter’, waarbij hij (waarschijnlijk) de dagelijkse leiding over de plantage had. Met zijn landbouwkennis beheerde hij de plantage voor de eigenaren die inmiddels zelf weer in Nederland woonden.

Kaart van Berbice, met de plantage la Prudence in rood bij de pijl

Van Zuid-Amerika naar Lathum

We weten niet wat er met de moeder van Prudentia is gebeurd. In de archieven is niks meer over haar teruggevonden. Maar wel over Prudentia en haar vader. In mei 1827, toen Prudentia drie jaar oud was, diende Gijsbert een officieel verzoek in om haar vrij te maken. En dat verzoek werd goedgekeurd. Prudentia was een vrij mens. Toen ze zes jaar was, ging ze samen met haar vader Gijsbert op reis. Hij nam haar mee naar Nederland om in Lathum te gaan wonen. Vader en dochter kwamen hartje winter in Lathum aan. Stel je voor hoe dat voor Prudentia moet zijn geweest… Wanneer je in de tropische warmte opgegroeid bent, zal de Nederlandse kou flink wennen zijn.

Het noodlot slaat toe

Drie dagen nadat ze in Lathum aankwamen sloeg ook nog eens het noodlot toe…. Vader Gijsbert overleed in zijn oudelijk huis aan een tropische ziekte. Prudentia bleef alleen achter, ver weg in een vreemd en koud land bij vreemde mensen. Een meisje van kleur, mogelijk het enige, in een witte Lathumse wereld. Ze werd opgenomen in het gezin van haar oom Nicolaas (de broer van Gijsbert), die hiervoor een financiële bijdrage kreeg. Want door de erfenis van haar vader was Prudentia best rijk. Ze groeide op in Huis te Lathum als Maria Wilhelmina Gijsbertina, vernoemd naar haar Nederlandse oma, opa en vader. De banden met haar eerdere leven zijn nu allemaal verdwenen. Ze is haar moeder, vader en nu ook haar naam kwijt.

Advertentie naar aanleiding van het overlijden van Gijsbert

Een leven in de Liemers

In 1846 trouwde Maria met Albert Gerritsen uit Lathum. Ze was toen 23 jaar. Maria en Albart kenden elkaar waarschijnlijk al van kleins af aan. Maria’s oom Hendrik woonde namelijk in de boerderij naast die van de ouders van Albert aan de Klapstraat. Maria en Albert gingen in Westervoort in het kasteeltje Huize Vredenburg wonen en kregen drie kinderen, een zoon en twee dochters. Later verhuisden ze naar Arnhem. Maar na 26 jaar huwelijk gingen Maria en Albert uit elkaar. Uiteindelijk overleed Maria op 77-jarige leeftijd in het Protestants Bestedelingenhuis in Arnhem. Een armenhuis, dat ook dienst deed als verzorgingshuis. We weten niet waarom Maria hier verbleef. Het lijkt erop dat ze geen contact meer had met haar familie.

Bijzondere familiegeschiedenis

Dit verhaal is pas kortgeleden ontdekt. Een van Maria’s nakomelingen voerde een DNA-test uit, waaruit bleek dat een voorouder uit Afrika komt. Er was in de familie wel wat bekend over een ‘exotische tante’, maar verder hadden ze geen idee. Na speurwerk in historische bronnen kwam dit bijzondere verhaal aan het licht.

Of Maria zich ooit ergens thuis heeft gevoeld blijft de vraag. Ze krijgt nu in ieder geval een plaats in de familiegeschiedenis… en in de geschiedenis van de Liemers.

Bekijk ook de vlog: Prudentia uit Zuid-Amerika

Bron: Sporen van Slavernijverleden in Arnhem (p.174)