Opkomst van verenigingen en schutterijen

Een tijd lang was de officiële godsdienst in Nederland het protestantisme. Je mocht dus eigenlijk niet katholiek zijn. In 1848 werd de vrijheid van godsdienst in de grondwet opgenomen en konden de katholieken in de Liemers hun geloof weer openlijk uitoefenen. Vanaf die tijd werd het katholiek geloof steeds belangrijker. Wat merkten we daarvan in de Liemers?

{gallery}opleving-rooms-katholieken{/gallery}

Een bijzondere gebeurtenis

In de tweede helft van de 19e eeuw gebeurde er iets bijzonders voor  de rooms-katholieken: de Nederlandse kerkprovincie werd opnieuw opgericht. Er kwamen vijf bisdommen: Utrecht, Haarlem, 's-Hertogenbosch, Breda en Roermond. De aartsbisschop kwam in Utrecht te wonen en werken. De Liemers hoorde bij  het bisdom van Utrecht. De katholieken voelden zich nu meer gesteund en vonden het makkelijker om van zich te laten horen.

Eigen verenigingen en belangenorganisaties

Dat de katholieken meer zelfvertrouwen kregen, kon je goed zien in Zevenaar. Tot het midden van de 19e eeuw zaten daar vooral protestanten in het bestuur. Na 1850 kregen de rooms-katholieken de macht. Ook richtten ze op veel gebieden hun eigen verenigingen en belangenorganisaties op.

Aan het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw bepaalden de katholieken veel zaken: de politiek, het onderwijs, de ziekenzorg, de woningbouw en het bestuur. Katholieken met een goede opleiding of die rijk waren, hadden veel invloed in boerenbonden, coöperaties en kerkelijke liefdadigheidsorganisaties.

Leden van de rijke familie Van Nispen werden door veel mensen gezien als belangrijke personen met goede ideeën. Veel mensen luisterden naar hen. De familie Van Nispen was actief in het bestuur van de regio, maar ook in dat van de provincie en zelfs van het land. De protestanten hadden in de Liemers niet veel invloed meer.

Het katholieke leven

De Rooms-Katholieke Kerk speelde een grote rol in het leven van haar leden. Veel gelovigen gingen bijna elke dag naar de kerk. Ze vereerden heiligen, vooral Maria, en hadden thuis vaak heiligenbeelden waar ze verse bloemen en kaarsen bij zetten. Ze deden mee aan processies en gingen op bedevaart, bijvoorbeeld naar Kevelaer. In bijna elk gezin studeerde een zoon voor priester of ging een zoon of dochter het klooster in. Pastoors vertelden de mensen elke keer opnieuw hoe belangrijk het was om katholiek te zijn op alle gebieden van het leven.

Dit 'rijke rooms-katholieke leven' werd vooral in stand gehouden door sociale controle: mensen letten heel erg op elkaar. Degenen die niet meededen, kregen problemen op hun werk, op school of in de familie. Ook de pastoors  hielden toezicht. Ze kwamen op huisbezoek en letten goed op wat hun 'schaapjes' (de gelovigen) deden. Als een gezin niet zo veel kinderen had, gingen ze zelfs op bezoek om aan te dringen op het krijgen van meer kinderen.

Schutterijen

In de tweede helft van de 19e eeuw moedigde de kerk aan om schuttersgilden op te richten. Ze dachten dat dit een mooie manier was om hun leden te verbinden. Schuttersgilden waren verenigingen voor hulp en samenwerking. Ze zorgden ervoor dat iedereen in de buurt het eens was over belangrijke dingen en hielpen elkaar met afspraken en regels.

In de middeleeuwen waren leden van de schutterij sterke mannen tussen de achttien en zestig jaar oud. Ze hadden verschillende taken: ze beschermden tegen overstromingen en verdedigden tegen aanvallen door zwervers en soldaten. De schutterijen die in de 19e eeuw (her)opgericht werden, waren vooral voor de gezelligheid. Ze organiseerden optochten met muziek, vendelzwaaien, schuttersfeesten en schietoefeningen.

Download hieronder een overzicht met schutterijen in de Liemers en in welk jaar ze zijn ontstaan. 

Ontstaan_schutterijen_in_de_Liemers.pdf

Deze pagina is een bewerkte versie van een eerdere publicatie. Bewerking: VAtotZ & Kunstwerk! Liemers Museum.